De lege webpagina met de kinderlijk gekleurde letters wekten de hilariteit van de manager van het softwarebedrijf waar ik werkte. Google? De beste zoekmachine? Hij geloofde niet dat het wat kon zijn …
In de categorie inschattingsfouten is dit er wel een om in te lijsten. Ter verontschuldiging van die manager moet ik wel zeggen dat het in 2001 was. De meest gebruikte zoekmachine op dat moment was Altavista. In Nederland was Google nog nauwelijks bekend. Sinds die tijd is er veel veranderd. In 2017 was Google’s marktaandeel voor zoekmachines in Nederland meer dan 90%. Op smartphones en tablets zelfs meer dan 97%! Google is niet alleen de grootste in zoekmachines, maar heeft met meer dan 1 miljard e-mail accounts ook een enorm aandeel in de webmails. Daarnaast gebruiken steeds meer mensen Google Maps als navigatiesysteem in plaats van bijvoorbeeld TomTom. Bovendien biedt Google:
- storage (Google Drive)
- foto album software (Google Photo’s)
- vertalingen (Google Translate)
- agenda management (Google Calender)
- samenwerkingssoftware (Google+, en Google Docs)
- … en nog veel meer
Is dit een probleem? Ik denk van wel. Om drie redenen.
De eerste reden waarom dit problematisch is een meer algemeen economisch probleem dat ontstaan is met de globalisering en dat geldt voor meer multinationals: deze bedrijven zijn domweg te groot. De marktwaarde van Google’s moederbedrijf Alphabet wordt geschat op 748 miljard dollar. Als je dit vergelijkt met het Bruto Nationaal Product van landen komt Google daarmee op de 30ste plaats en is het even “rijk” als bijvoorbeeld Zuid-Afrika. Het zal niet lang duren eer Google meer waard is dan de hele economie van Nederland (907 miljard) bij elkaar. De vijf grootste meest waardevolle Tech-bedrijven (Google, Amazon, Apple, Microsoft en Facebook) hebben financiële middelen die de macht van de meeste landen ver overstijgen, maar in tegenstelling tot landen zijn ze niet onderworpen aan enige vorm van democratische controle. Als Google bijvoorbeeld besluit al zijn middelen in te zetten op zelfrijdende auto’s of spionagesatellieten is er niemand die dat tegen kan houden.
De tweede reden waarom de grootte van Google een probleem is heeft te maken met de toegankelijkheid en het eigendom van informatie. Het combineren van grote hoeveelheden gegevens en het gebruik van slimme algoritmes levert ongelooflijk veel meer informatie op. Uit het gebruik van zoektermen op internet kan bijvoorbeeld voorspeld worden dat er een griepepidemie uitbreekt, maar ook dat iemand zwanger is. Door het combineren van mijn zoekgeschiedenis, plus mijn locatiegegevens, plus mijn mailbestanden weet Google in potentie vrijwel alles van mij. Ik beweer niet dat Google dat ook daadwerkelijk doet en zelfs niet dat ze daar moedwillig op uit zijn, maar het feit dat al deze gegevens op de servers van Google staan en door hen doorzocht en gecombineerd kunnen worden, maakt het mogelijk. Ik zou ervoor willen pleiten om het principieel onmogelijk te maken dat één partij de beschikking heeft over alle type gegevens van één persoon. Dus het is OK als Google mijn zoektermen weet, maar het is niet OK dat ze ook altijd weten waar ik ben en ook nog eens al mijn mail en al mijn bestanden hebben.
Het derde bezwaar tegen de grootte van Google heeft te maken met de monopoliepositie van de zoektechnologie. Het (snel) kunnen vinden van de goede informatie is extreem belangrijk geworden. De zoekfunctie van Google werkt in veel gevallen beter dan de eigen zoekfunctie van een website zelf. Hoe gevaarlijk het is dat de zoektechnologie in handen is van één partij laat China zien. De Chinese zoekmachine Baidu blokkeert doelbewust en efficiënt allerlei informatie en websites. Van Google is ook bekend dat ze bepaalde zoekresultaten hoger “ranken” en dat ze in bepaalde gevallen bepaalde zoekresultaten blokkeren. Ik zou in de trant van de universele rechten van de mensen willen pleiten voor een recht op vrijheid van informatie. Mensen moeten niet alleen het recht hebben op vrijheid van mening en meningsuiting maar ook de vrijheid om zich goed te informeren en alle informatie die er is te kunnen vinden. Het monopolie op een zoekmachine hoort daar niet bij. De zoektechnologie zou in ieder geval vrijgegeven moeten worden. En het zou goed zijn als er meerdere goede zoekmachines komen, niet alleen één van één bedrijf.
Ik geef toe dat dit niet bepaald zaken zijn waar je als individu erg veel invloed op hebt, en dat is nu juist ook eigenlijk het probleem. Er is één ding wat je wel kan doen en dat is: ontgooglen. Beperk het gebruik dat je maakt van de diensten van Google. Ik ga dat in ieder geval doen door m’n gmail op te zeggen en een andere zoekmachine te gaan gebruiken.