De meest populaire televisieseries van de laatste jaren hebben een interessante perspectiefverandering gemeenschappelijk. De hoofdpersoon is niet de good guy, maar de bad guy. Je volgt het kwaad …
Series als Breaking Bad, Homeland, House of Cards en recentelijk The Sinner hebben allemaal een hoofdpersoon die niet het kwaad bestrijdt, maar zelf het kwaad doet. De tendens begon vermoedelijk met The Soprano’s waarin de slechtheid van maffialeider Tony gerelativeerd wordt door de zorg voor zijn familie. In House of Cards kijken we mee met een gewetenloze machtspoliticus die toch op een bepaalde manier het algemeen belang dient. In Breaking Bad verandert de hoofdpersoon Walter White van een redelijk onschuldige scheikundeleraar langzaam in een keiharde onderwereldbaas.
De fascinatie voor het kwaad is natuurlijk niet nieuw. Sinds Edgar Allen Poe krijgen we een eindeloze hoeveelheid moord en doodslag over ons heen. Maar tot nu toe werd dat meestal geserveerd vanuit het perspectief van degene die het recht moest zetten. In de televisieseries is het perspectief gewisseld. We kijken nu mee met de boosdoener. We volgen het kwaad.
Breaking Bad is interessant omdat we daar binnen de serie de omslag zien gebeuren. De eerste slechte daad wordt uit wanhoop geboren. Walter White moet geld zien te verdienen om de behandeling van zijn kanker te kunnen betalen. Hij kiest voor het maken van Meth waarvan hij weet dat het niet alleen tegen de wet is maar ook slecht voor degenen die het gebruiken. Hij moet liegen en bedriegen om zijn daden te verbergen en hij stopt niet als hij genoeg geld heeft.
De serie geeft vier houdingen ten opzichte van het kwaad. Walter White, de hoofdpersoon is de typische protagonist van het moedwillige kwaad. Hij kiest er eigenlijk consequent voor om het slechte te doen ook al weet hij dat het niet deugt.
Jesse Pinkman, de partner in crime, is de klassieke medeplichtige. Hij heeft meer last van gewetenswroeging en schrikt terug voor bepaalde consequenties zoals het meewerken aan moord, maar hij wordt door White telkens weer overgehaald om mee te doen en raakt er zo steeds verder in verstrikt.
De vrouw van White, Skyler, representeert de derde houding ten opzichte van het kwaad: de naïviteit. Heel lang in de serie weet ze van niets. White houdt steeds zoveel mogelijk van zijn slechte daden voor haar verborgen, maar als kijker bekruipt je af en toe wel het gevoel dat ze zich ook wel heel makkelijk laat bedriegen. Op een gegeven moment komt ze er toch achter dat haar man veel geld verdient met de productie van Meth en moet ze beslissen of ze het spel meespeelt. Ze kiest uiteindelijk – voor haar familie – om mee te werken aan het witwassen van het criminele geld, maar ze beseft tot het einde toe niet helemaal waar ze precies aan meedoet.
Saul, de advocaat van White, vertegenwoordigt de vierde houding ten opzichte van het kwaad. In tegenstelling tot de vrouw van White beseft hij wel degelijk wat de mannen uitspoken, maar hij wil zo min mogelijk details weten en zijn eigen handen zoveel mogelijk schoon houden.
Alle vier doen ze mee aan het kwaad. Het interessante aan de serie is dat je meekijkt met hun worsteling van goede intenties en slechte daden. Het confronteert je met de vraag wat jij zou doen en in hoeverre je mee zou gaan in de ontaarding van kwaad tot erger. Net als voor Breaking Bad geldt voor de andere series hetzelfde: het confronteert je door je identificatie met de hoofdpersoon met de vraag naar het kwaad.
Het bedrieglijke en misschien zelfs kwalijke aan deze series is een zekere esthetisering. Bijvoorbeeld de prachtige beelden van het Meth-lab in de woestijn en de heroïsche gevechten die White uitvecht met de onderwereld verhullen de afschuwelijke realiteit van de duizenden drugsverslaafden die ze op hun geweten hebben. Maar ook in die zin is de serie een adequate verbeelding van het probleem van het kwaad: hoewel de intenties van de hoofdpersonen niet helemaal slecht (White en Jesse) of zelfs helemaal niet slecht zijn (Skyler), veroorzaken ze met hun daden een onvoorstelbare hoeveelheid leed. Was dat ook niet het probleem van de ‘gewone’ Duitsers in Nazi-Duitsland? En is dat misschien ook niet ons probleem met onze ecologische footprint voor de generaties na ons?