Dat de beste manier om de maatschappij te verbeteren het toegeven van je eigen fouten zou zijn, zou Socrates bijzonder interesseren. Een dialoog tussen Spier – de bron van deze stelling – en Socrates.
Socr: Is dat wat men tegenwoordig onder deugd verstaat: ‘de maatschappij verbeteren’? Is dat nu het doel van het leven? Denk je niet mijn beste dat alle mensen naar het goede verlangen? 1
Spier: Nee, dat betwijfel ik. Er zijn velen die alleen streven naar geluk en die vinden dat dat inhoudt ‘vrij zijn en daarbij over de nodige middelen bezitten.’ 2
Socr: Bij Zeus, het is alsof de wijsheid hier verdord is. Goed is niet hetzelfde als genot, mijn vriend. 3
Spier: Ik weet het Socrates, maar misschien spreken wij alleen tot vrienden hier. Niet iedereen streeft naar het goede. Ik denk zelfs dat mensen soms wel degelijk uit vrije wil verkeerd handelen of schandelijke en slechte dingen doen. 4
Socr: Dat moet onwetendheid zijn. Niemand bedrijft vrijwillig het kwade. Denk je niet dat een goed mens in alles wat hij doet, goed en mooi handelt? En als hij goed handelt, zal hij zich gelukkig voelen. Dat zijn waarheden die samenhangen met argumenten van ijzer en staal. 5
Spier: Ik denk dat de geschiedenis aantoont dat ook goede mensen zich vergissen en fouten maken. Kijk maar hoe jullie oude Grieken vrouwen en slaven beschouwden.
Socr: Ik begrijp niet wat je bedoelt, maar laten we voorlopig aannemen dat je gelijk hebt, mijn beste. Hoe kan iemand zich vergissen? Dat is een iets waar ik heel lang verlegen mee heb gezeten. Ik begrijp dat een vergissing kan ontstaan in een verkeerde verbinding van waarneming en gedachte. Ik kan bijvoorbeeld menen dat ik jou zie, maar als ik dichterbij kom blijkt het Theodorus te zijn. Maar er zijn ook vergissingen mogelijk van het denken, waarbij het iets anders is dan een afwijking van een gedachte ten opzichte van een waarneming. Bijvoorbeeld als ik denk dat 5 plus 7 elf is. Maar hoe we aan die verkeerde mening komen is onmogelijk te weten als we niet eerst weten wat kennis is. 6
Spier: Ik weet niet of we daar uit komen, o Socrates. Is het niet makkelijker om vast te stellen dat we ons vergist hebben of dat we iets verkeerd hebben gedaan dan om vast te stellen wat het goede is? Voor elke handeling geldt immers dat hij op zichzelf niet goed of slecht is. Hangt alles er niet van af hoe het in de praktijk wordt gebracht?” 7
Socr: Bij de Hond, Spier! Bij alles wat je zegt sta ik me af te vragen of je voor eigen rekening spreekt en je eigen mening te kennen geeft, ofwel me een vraag stelt? 8
[Wordt vervolgd wellicht …]
Dank voor je reactie, Mette! Heel fijn om te horen.
De citaten komen uit de Nederlandse Plato vertaling van Xaveer De Win. Uitgegeven door Pelckmans/Agora.
Naar verluid is dat de beste vertaling van Plato in het Nederlandse taalgebied.
De nummers verwijzen naar de oorspronkelijke Griekse tekst in de paginering van de Stephanuseditie uit 1578!
Het is internationaal wetenschappelijk gebruik om op die manier naar teksten van Plato te verwijzen.
Helaas heb ik geen Grieks geleerd op school, dus ik moet vertrouwen op vertalingen.
En het digitale tijdperk vergemakkelijkt enorm het zoeken en terugvinden van citaten in bronteksten 🙂